Najczęstsze problemy z serwerami NAS i jak sobie z nimi radzić

Serwery tej klasy stały się popularne ze względu na ich przystępność. Niestety, jak każde urządzenie, NAS-y nie są wolne od problemów. Serwery NAS (ang. Network Attached Storage) to niezwykle przydatne urządzenia, które umożliwiają przechowywanie, udostępnianie i zarządzanie danymi w sieci lokalnej i przez internet. Coraz więcej firm, a także użytkowników domowych, decyduje się na ich wykorzystanie ze względu na wygodę, bezpieczeństwo i skalowalność. W tym artykule przedstawimy najczęstsze awarie i trudności, które mogą wystąpić podczas pracy z serwerami NAS oraz sposoby ich rozwiązania.

1. Brak dostępu do NAS w sieci

Jednym z najczęstszych problemów, z jakim spotykają się użytkownicy NAS, jest nagły brak dostępu do urządzenia w sieci lokalnej. Może to wynikać z różnych przyczyn, takich jak awaria sprzętu, problemy z konfiguracją sieci, błąd systemowy lub konflikt adresów IP.

Jak rozwiązać problem?

• Sprawdź fizyczne połączenia – upewnij się, że serwer NAS jest prawidłowo podłączony do sieci (sprawdź kable Ethernet i porty na routerze/switchu).
• Zrestartuj urządzenie – prosty restart często pomaga przy problemach z dostępnością NAS w sieci.
• Sprawdź adres IP – może się zdarzyć, że NAS otrzymał nowy adres IP. Możesz go znaleźć w panelu administracyjnym routera lub skorzystać z dedykowanego oprogramowania producenta NAS.
• Wyłącz zaporę sieciową i antywirusa – niektóre programy zabezpieczające mogą blokować dostęp do NAS.

2. Uszkodzenie lub awaria dysków twardych

Serwery NAS przechowują dane na dyskach twardych (HDD) lub SSD, które z czasem mogą ulec awarii. W wielu przypadkach użytkownicy otrzymują ostrzeżenia o błędach S.M.A.R.T. lub zauważają spadek wydajności systemu.

Jak rozwiązać problem?

• Monitoruj stan dysków – regularnie sprawdzaj raporty S.M.A.R.T. dostępne w panelu zarządzania NAS. Jeśli wykryjesz błędy, przygotuj się na wymianę dysku.
• Skorzystaj z redundancji RAID – jeśli korzystasz z RAID 1, 5, 6 lub 10, uszkodzenie jednego dysku nie powinno prowadzić do utraty danych. W takim przypadku wymień uszkodzony dysk zgodnie z instrukcjami producenta NAS.
• Zrób kopię zapasową – jeśli podejrzewasz awarię, natychmiast wykonaj pełny backup danych na inny nośnik lub do chmury.
• Zastosuj odpowiednie dyski – do serwerów NAS warto używać dedykowanych dysków (np. serii WD Red, Seagate IronWolf), które są przystosowane do pracy w trybie 24/7.

3. Problemy z wydajnością NAS

Czasami użytkownicy zauważają, że NAS działa wolniej niż zwykle – transfery plików są powolne, a dostęp do danych zajmuje więcej czasu niż wcześniej.

Jak rozwiązać problem?

• Sprawdź obciążenie procesora i pamięci RAM – jeśli serwer NAS obsługuje wiele jednoczesnych procesów (np. strumieniowanie multimediów, backupy, aplikacje kontenerowe), może brakować zasobów systemowych.
• Upewnij się, że masz szybkie połączenie sieciowe – sprawdź, czy NAS jest podłączony do gigabitowego portu Ethernet i czy nie występują zakłócenia w sieci.
• Zoptymalizuj system plików – niektóre systemy plików (np. EXT4, Btrfs) wymagają okresowej defragmentacji lub optymalizacji.
• Sprawdź stan dysków – uszkodzone sektory na dyskach mogą powodować spadek wydajności NAS.

4. Problemy z uprawnieniami dostępu do plików

Czasami użytkownicy NAS napotykają problemy związane z nieprawidłowymi uprawnieniami do folderów i plików. Może to prowadzić do sytuacji, w której nie można otworzyć, edytować lub usuwać danych, mimo że konto użytkownika posiada odpowiednie uprawnienia.

Jak rozwiązać problem?

• Sprawdź ustawienia uprawnień w panelu administracyjnym NAS – upewnij się, że konto użytkownika ma odpowiednie prawa dostępu do danych.
• Sprawdź konfigurację protokołów sieciowych (SMB, NFS, AFP) – różne systemy operacyjne korzystają z różnych protokołów, a niektóre NAS-y domyślnie mogą blokować dostęp przez SMB/NFS.
• Zresetuj uprawnienia – większość serwerów NAS oferuje możliwość przywrócenia domyślnych uprawnień do plików.

5. Awaria systemu operacyjnego NAS

NAS-y działają na dedykowanych systemach operacyjnych, takich jak DSM (Synology), QTS (QNAP) czy TrueNAS. Czasami zdarza się, że system operacyjny NAS ulega awarii lub przestaje działać po aktualizacji.

Jak rozwiązać problem?

• Zrestartuj NAS w trybie awaryjnym – wiele systemów NAS oferuje tryb awaryjny (Safe Mode), który pozwala na naprawę błędów systemowych.
• Przywróć system do wcześniejszej wersji – jeśli problem pojawił się po aktualizacji, sprawdź, czy producent NAS umożliwia powrót do poprzedniej wersji oprogramowania.
• Zainstaluj system od nowa, nie formatując dysków – niektóre NAS-y pozwalają na reinstalację systemu bez utraty danych.

6. Ataki hakerskie i ransomware na NAS

Serwery NAS, jeśli są dostępne z internetu, mogą stać się celem ataków hakerskich lub oprogramowania ransomware. W ostatnich latach pojawiło się wiele przypadków infekcji NAS-ów złośliwym oprogramowaniem, które szyfrowało dane i żądało okupu.

Jak zapobiegać atakom?

• Zmień domyślne hasła – pierwszym krokiem po konfiguracji NAS jest ustawienie silnych haseł do panelu administracyjnego.
• Wyłącz nieużywane usługi sieciowe – jeśli nie korzystasz z dostępu przez FTP, Telnet czy SSH, warto je wyłączyć.
• Aktualizuj oprogramowanie – producenci NAS regularnie wydają poprawki zabezpieczeń, dlatego warto aktualizować system operacyjny i aplikacje.
• Korzystaj z VPN – jeśli musisz uzyskać dostęp do NAS zdalnie, najlepiej robić to przez bezpieczne połączenie VPN zamiast udostępniania portów w routerze.
• Regularnie wykonuj kopie zapasowe – w przypadku ataku ransomware, posiadanie aktualnej kopii zapasowej danych może uratować przed utratą plików.

Serwery NAS to świetne narzędzie do przechowywania i udostępniania danych, jednak jak każde urządzenie elektroniczne, mogą sprawiać problemy. Najczęstsze awarie dotyczą braku dostępu w sieci, uszkodzeń dysków, spadków wydajności, błędów systemowych i zagrożeń bezpieczeństwa. Kluczowe jest regularne monitorowanie stanu NAS, aktualizacja oprogramowania oraz stosowanie dobrych praktyk dotyczących zabezpieczeń.

Jeśli mimo podjętych działań NAS nadal nie działa prawidłowo, warto skontaktować się ze specjalistami, którzy pomogą zdiagnozować i naprawić problem. Lepiej nie ryzykować utraty danych – odpowiednie działania prewencyjne mogą oszczędzić wiele stresu i kosztów w przyszłości.